Skarby drewnianej architektury sakralnej – odsłona XXVIII

Gorzanka

1835 roku poświęcona jako cerkiew pw. św. Paraskewy. Od 1969 r. Parafia Rzymskokatolicka pw. Wniebowstąpienia Pana Jezusa.

Dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy w Górzance znajduje się na niewielkim wzgórzu, w otoczeniu starych dębów, przy drodze prowadzącej z Wołkowyji do Baligrodu. Poniżej cerkwi współczesna kapliczka rzymskokatolicka.

Pierwsza wzmianka o cerkwi w tej miejscowości pochodzi z roku 1599 i wspomina drewnianą cerkiew stojącą wówczas na wzgórzu zwanym Bylite. Cerkiew spłonęła a kolejną wzniesiono w roku 1718 wc tym samym miejscu. W roku 1835 rozpoczęto obok niej budowę kolejnej – stojącej do dziś drewnianej cerkwi. Konsekracja odbyła się 10 września 1838 roku. Fundatorem cerkwi był ówczesny właściciel Górzanki – Feliks Giebułtowski.

Świątynia została odnowiona w roku 1912. Prace malarskie (polichromia figuralna) wykonał wówczas Włodzimierz Pawlikowski. Od roku 1948 jest użytkowana jako kościół rzymskokatolicki – najpierw filialny a od 1969 jako kościół parafialny pw. Wniebowstąpienia Pana Jezusa. Parafia liczy ok. 280 osób (2015).

Cerkiew w Górzance jest obiektem drewnianym ustawionym na kamiennej podmurówce, dwudzielnym (nawa, prezbiterium), orientowanym – prezbiterium od wschodu. Konstrukcja cerkwi zrębowa, oszalowana deskami. Prezbiterium na planie kwadratu z zakrystią od północy. Nawa jest szersza – na planie prostokąta. Od zachodu przedsionek konstrukcji słupowej, nad nim wieżyczka. Stropy płaskie.

Ściany nawy wewnątrz i na zewnątrz wzmocnione są lisicami (pionowe „kleszcze” ściągnięte śrubami, które mają za zadanie zapobiec wypaczaniu się ścian). Chór muzyczny nadwieszany z wybrzuszonym parapetem. Drzwi z przedsionka do nawy klepkowe (w XIXw. zamek z szyldem). Na zewnątrz podmurowanie osłonięte fartuchem z blachy, gzyms wieńczący profilowany.

Okna zamknięte są półkoliście, z gzymsami nadokiennymi krytymi daszkami pulpitowymi. Dachy cerkwi kryte są blachą. Nad prezbiterium znajduje się dach kalenicowy, o trzech połaciach wklęsłych. Nad nawą wyższy, dwuspadowy z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę o cebulastym hełmie. Nad zakrystią – dwuspadowy, nad przedsionkiem – dwuspadowy z wtopioną czworoboczną wieżyczką pobitą blachą, krytą dachem namiotowym (trójkątne połacie, które zbiegają się w jednym wierzchołku).

Wewnątrz znajdują się fragmenty rzadko spotykanego ikonostasu w formie płaskorzeźbionych figur. Ikonostas ten początkiem XX wieku został zakwestionowany przez biskupa jako niekanoniczny – w myśl zasady że ikonostas powinien składać się z ikon malowanych, wykonanych wg ściśle przestrzeganych reguł. Nakazano go rozebrać, co stało się w roku 1912.

Poszczególnie jego części zostały rozwieszone w różnych miejscach świątyni. Na pierwotnym miejscu pozostała natomiast grupa Pasji oraz rząd proroków. Pozostałę figury znajdują się na ścianach przedsionka. Ikonostas ten powstał prawdopodobnie w I połowie XVIII wieku; wszystkie postacie były wycięte z deski a następnie rzeźbione i polichromowane. Z późniejszego – już malowanego – ikonostasu przetrwały do dziś ikony z rzędu Deesis.

W świątyni znajdują się również dwa ołtarze boczne i ołtarz główny z czasu budowy cerkwi. Jeden z nich to ołtarz przeniesiony z kościoła w Wołkowyji (kościół rozebrano ze względu na napełnianie zbiornika solińskiego), na którym znajduje się obraz św. Ignacego Loyoli z początku XIXw. Ponadto dwa ludowe krzyże procesyjne z XIX wieku, późnobarokowy krucyfiks z XVIII wieku o nieproporcjonalnie długich ramionach oraz dwa cynowe lichtarze – również z XVIIIw, a w nawie rzeźbione konfesjonały.


http://www.twojebieszczady.net